Strona główna » Historia » Przewodnik po Żychlinie

Przewodnik po Żychlinie

Trasa obejmuje następujące przystanki:

  1. Zespół pałacowy
  2. Zespół sakralny
  3. Cmentarz
  4. Obiekty usługowe (Remiza, Sklep)
  5. Dąb – punkt widokowy
  6. Park wokół pałacu

(czas potrzebny do realizacji trasy  – 2 godz.)

Szlak realizowany jako wycieczka piesza, trwająca około 2 godzin, łatwa i bezpieczna. Trasa przebiega w większości drogami wiejskimi, polnymi i leśnymi. Teren miejscami urozmaicony, ładne widoki.

Żychlin – zespół pałacowy

Na zespół pałacowy składają się: pałac, stajnia cugowa spichlerz, stodoły oraz gorzelnia.
Pałac Bronikowskich – obecnie szkoła (ZSE-U).pałac – dwór w Żychlinie istniał od co najmniej końca XIV w. Jedyny opis, jaki udało się odnaleźć pochodzi dopiero z 1725 roku sporządzony po śmierci wdowy po Aleksandrze Żychlińskim. Z opisu tego wynika, że istniały dwa dwory: jeden drewniany w nie najlepszym stanie, drugi murowany, połączony z pierwszym galerią, który miał formę „kamieniczki”, usytuowane w miejscu dzisiejszej „lodowni” – niewielkiego kopczyka w południowo – zachodnim narożniku parku. W XVII wieku powstał nowy drewniany dwór, którego fundatorem był Stefan (lub jego syn Piotr) Żychliński. Sukcesywnie odnawiany przetrwał wiek XVIII. Znajdował się pomiędzy „kamieniczką” a obecnym dworem. Dwór murowany wybudowano prawdopodobnie w latach dwudziestych XIX wieku za czasów Rafała Ksawerego Adama Bronikowskiego. Budynek projektował prawdopodobnie Tomasz Karol Pelletier. Mieścił przeszło dwadzieścia wielkich, dostatnich pokoi. Liczne przebudowy przed wojną i w latach powojennych zatarły jego układ wewnętrzny i zmieniły jego wygląd. Jest to budowla na planie prostokąta, z czterospadowyn dachem, fasada frontowa 9-osiowa z płytkim ryzalitem w środku. Wejście prowadzi przed betonowy (dawniej drewniany) ganek. Przy wejściu – tablica upamiętniająca pobyt Fryderyka Chopina we wrześniu 1823 roku. Obecnie wykorzystywany jako siedziba Zespołu Szkół Ekonomiczno – Usługowych. Przy drzwiach wejściowych – tablica upamiętniająca pobyt Fryderyka Chopina w Żychlinie we wrześniu 1829 roku.
stajnia cugowa, spichlerz i stodoła, owczarnia – w pobliżu dworu były zawsze zabudowania folwarczne, niezbędne w prawidłowym funkcjonowaniu gospodarstwa. Według cytowanego inwentarza z 1725 roku w ich skład wchodziły: dwa spichlerze, trzy stajnie, wołownia, sieczkarnia, dwie stodoły szopa do siana, obory, chlewy i owczarnia. Całość była otoczona parkanem. Wszystkie te budynki skupione były w pobliżu dworu. Zachowane do dzisiaj zabudowania gospodarcze wybudowane zostały dopiero w końcu XIX wieku już poza najbliższym otoczeniem dworu. Na zdjęciu poniżej szopa dla źrebiąt – niestety dziś nie istnieje.

 

gorzelnia – kiedy powstała gorzelnia trudno ustalić. W inwentarzu z 1725 roku mowa jest o mielcuchu czyli browarze. Przemysł gorzelniczy był bardzo ważnym i dochodowym działem gospodarki dworskiej na terenie Polski w drugiej połowie XVIII w.. W zasadzie każdy właściciel majątku posiadał gorzelnię. Przyjmuje się, że na terenie Wielkopolski dochód z gorzelni wynosił około 8% zysków dworskich. Pierwsza wzmianka o zatrudnionym w Żychlinie „gorzelanym” pochodzi z 1769 r. W latach trzydziestych XIX wieku powstała w dobrach żychlińskich druga gorzelnia w Krągoli na bazie dawnego mielcucha. W latach czterdziestych produkowano tutaj arak i wódki gatunkowe. Z czasem podupadła i pod koniec tegoż wieku produkowano tu tylko ocet. Gorzelnia żychlińska działała bez przeszkód, a w roku 1834 rozpoczęła produkcję na skalę przemysłową. W 1885 r. doczekała się murowanych zabudowań. Na początku XX wieku (1912) produkowano tu ponad 28 tys. wiader spirytusu rocznie. W latach okresie międzywojennym wytwarzano tu słynną na całą okolicę „starkę”. „Gorzelanymi” kolejno byli: Emil Unrug (†1890), Władysław Zawadzki (*1844), B. Ciesielski od 1912, Andrzej Litwiński do 1939 roku. Gorzelnia została zamknięta w 1962 r. i od tego czasu popada w coraz większą ruinę.

Żychlin – zespół sakralny

Kalwinizm zaczął rozwijać się na ziemiach polskich za panowania króla Zygmunta Augusta. Zbory reformowane powstawały w Małopolsce, Wielkopolsce, i na Litwie, głównie w dobrach szlacheckich i magnackich. W 1550 roku odprawiono pierwsze nabożeństwo reformowane w Pińczowie. Propagatorami i protektorami kalwinizmu byli m. in. Radziwiłłowie, Mikołaj Oleśnicki, Ossolińscy, Zborowscy, Chlebowiczowie, Sapiehowie, Stadniccy. W tym czasie Jan Łaski i Andrzej Frycz Modrzewski, działając niezależnie, myśleli o stworzeniu w Polsce Kościoła narodowego, który przyjąwszy ogólne zasady protestantyzmu byłby dziełem rdzennie polskim. Ewangelicy reformowani przyczynili się do zawarcia w 1570 r. Ugody Sandomierskiej przez polskich kalwinów, luteran i Braci Czeskich, którzy postanowili występować na zewnątrz wobec państwa jednolicie, urządzać wspólne synody i nie zwalczać się wzajemnie. W wieku XVII i na początku XVIII triumfowała kontrreformacja. Prześladowania trwały do roku 1768, czyli do przywrócenia praw dysydentom religijnym. Konstytucja zapewniała wolność religijną, ale nie weszła w życie. W 1795 roku nastąpił trzeci rozbiór Polski; kalwinizm polski nie dał się jednak wynarodowić, zrósł się trwale z dziejami narodu polskiego. Wielu reformowanych zginęło w czasie powstania styczniowego, w czasach II wojny światowej znaczna część duchowieństwa ewangelicko – reformowanego została wymordowana przez hitlerowców, a wielu świeckich działaczy musiało wyemigrować. Do grona ewangelików reformowanych należeli m. in.: Mikołaj Rej, Andrzej Rej (założył gimnazjum w Okszy), Piotr Stratoriusz (autor pierwszej gramatyki języka polskiego), pisarze: Stanisław Sarnicki, Jakub Niemojewski, Stanisław Surdowiusz, Andrzej Prażmowski, Andrzej Trzecieski, Daniel Kałaj, a także Eugeniusz Bodo (aktor).

Zbór w Żychlinie został założony około roku 1610. Na zjeździe  świeckich i duchownych Jednoty Wielkopolskiej w Ostrorogu zanotowano, że pani Żychlińska prosi o ministra (duchownego) dla swojej parafii. Jak większość zborów Jednoty Wielkopolskiej zachowywał w tym czasie szlacheckie elitarne oblicze. Do zboru należało kilkanaście rodzin okolicznej szlachty: Żychlińscy herbu Szeliga, Kurnatowscy h. Łodzia, Twardowscy ze Skrzypna i z Twardowa, Ostrowscy, Potworowscy z Sienna, Złotniccy, Chlebowscy, Grabowscy, Chlebowscy z Wybranowa, Bronikowscy h. Osęk, Lisieccy, Szadokierscy oraz Racięccy. Mniej liczną grupę stanowili członkowie rodzin duchownych, mieszczanie konińscy oraz zamieszkali w Koninie i Kleczewie emigranci szkoccy. Bardzo rzadko spotyka się przedstawicieli chłopstwa. Kryzys związany z wojną szwedzką, szczególnie dotkliwy dla zborów różnowierczych, nie ominął też tego zboru. Żychlin został zrabowany przez oddziały polskie zwalczające Szwedów, a przy okazji niszczące dobra ewangelików. W 1714 r. Aleksander Żychliński zaciągnął u duchownych katolickich prywatny dług – w zastaw dał budynek kościelny (nieruchomości kościelne stały na gruntach ofiarowanych parafii przez Żychlińskich). Dług został spłacony w terminie, ale sprawa odzyskania kościoła ciągnęła się latami. W roku 1754 Żychlin kupiła rodzina Bronikowskich (również wyznania reformowanego).  W czasach konfederacji barskiej w 1769 r. dobra Bronikowskich zostały spustoszone prze bandę podszywającą się pod konfederatów. W tym czasie został okrutnie zamordowany pastor J. S. Majewski. Po wojnach, walkach wewnętrznych i epidemiach, które spowodowały w początkach XVIII załamanie gospodarki w Wielkopolsce. Sposobem na ożywienie  ekonomiczne i zagospodarowanie terenów stało się tzw. „osadnictwo olęderskie”. Znaczny procent „olendrów” stanowili ewangelicy obu konfesji, głównie jednak augsburskiej. Luteranie przyłączali się do zboru żychlińskiego. Polonizowali się oni dość szybko, do zmiany nazwiska włącznie.  W roku 1897 parafia liczyła 279 osób, w tym mieszkało w Żychlinie 45 osób.

kościół ewangelicko – reformowany – obecny kościół, drugi z kolei (pierwszy wzniesiony około roku 1610) zachowuje kształt, formy i częściowo wystrój wewnętrzny w stylu klasycystycznym. Zbudowany w roku 1821 na planie prostokąta, jako prostopadłościenną bryłę przykrytą trzyspadowym dachem. Dwukondygnacyjny, z attyką od frontu. Ściany z kamiennym cokołem pokryte boniowaniem w układzie pasowym. Na 2/3 wysokości ścian biegnie gzyms działowy, zwieńczone są one prostym belkowaniem z ozdobnym kostkowym fryzem. Fasada symetryczna, jednoosiowa. W jej środku prostokątna wnęka mieszcząca wejście z dwiema półkolumnami po bokach. Nad drzwiami półkoliste okno. Fasadę wieńczy tympanom nałożony na attykę. Nad wejściem – cytaty z Pisma Świętego. Elewacje boczne bez podziałów pionowych. Do wnętrza prowadzi prostokątny przedsionek, ze schodami wiodącymi na emporę. Wnętrze jednoprzestrzenne, kryte stropem. Po bokach z trzech stron wbudowano drewniane modrzewiowe empory wsparte na kwadratowych kolumnach. Na ścianie zamykającej nawę, w połowie jej wysokości umieszczona jest kazalnica. Ujęto ją w skromne obramienie złożone z dwóch kolumn dźwigających odcinkowe belkowania. Na nich oparto trójkątny naczółek i wieńczącą całość attykę. Z boku – drzwi do prostokątnej zakrystii, z której schodki prowadzą na kazalnicę. Przed kazalnicą stoi Stół Pański oddzielony od nawy półkolistą ażurową balustradą. Oryginalny akcent stanowią dwa epitafia na ścianie dzielącej nawę od zakrystii. Pierwsze z nich m formę ramy otaczającej niszę z cynową urną przykrytą całunem. Napis: „Kurnatowski Wiktor zachował tutaj serce swojej żony ś.p. Melanii z Bronikowskich Kurnatowskiej, ur. 16 lipca 1811 r, zmarł. 31 paźdz. 1834 r” (na jej weselu gościł F. Chopin). Drugie epitafium zwieńczone okiem opatrzności i płaskorzeźbionymi ćmami (symbole śmierci) ma formę tablicy z herbem Wczele z napisem „Teodor Pretwic, b. podpółkownik wojsk polskich, żył lat 61, umarł 1 grudnia 1836 roku”. Na ścianach bocznych – portrety Adama Bronikowskiego (1714 – 1778), starosty borzętowskiego i jego żony – Joanny Florentyny z Potworowskich Bronikowskiej (1719 – 1800). Zmianie uległa oryginalna kolorystyka, w której przeważały kolory „jasne, czekoladowe” i białe. Cechą wyróżniającą kościół żychliński (a także całą grupę kościołów ewangelicko – augsburskich powstałych w tym czasie) jest zastosowanie drewnianych empor wewnątrz nawy oraz związane z tym kilka kondygnacji okien. Z wyposażenia ruchomego wymienić należy 4 cynowe lichtarze z XVIII w., 2 żelazne kowalskiej roboty z XIX wieku i żelazny krucyfiks. W zakrystii kościoła zachował się zbiór tabliczek trumiennych, które miejscowym obyczajem zdejmuje się z trumny i składa w zakrystii. Jest to kilkadziesiąt egzemplarzy od I połowy XIX wieku po czasy współczesne. Najczęściej spotykane nazwiska to: Żychliński, Bronikowski, Sznycer, Makowski, Karczewski, Komicz, Einchorst, Struch, Schiller, Hering, Wajnert, Baber, Krygier, Intrys.

dzwonnica – nie ma bliższych informacji o dacie budowy pierwszej dzwonnicy przy kościele żychlińskim. Obecnie znajdują się tu trzy dzwony: z 1623 roku, drugi z 1725 roku, trzeci z 1870 roku. Prawdopodobnie dzwonnica istniała już od roku 1623. W 1788 istniała już na pewno i prawdopodobnie wówczas została odnowiona, o czym świadczy żelazna chorągiewka wieńcząca budynek z datą 1788 i inicjałami AB (Adam Bronikowski). W trakcie budowy nowego kościoła ks. Jan Jakub Scholtz przebudował dzwonnicę ustawiając ją na podmurówce z kamieni polnych (piwnica w podmurówce służyła także jako lodownia). Sam budynek postawiony został w tzw. „pruski mur”. Nie udało się ustalić, czy w czasie przebudowy budynek uległ przesunięciu, czy też nie. Obecnie jest to konstrukcja drewniana, oszalowaną tarcicami, na starej podmurówce, pochodzi z kolejnej przebudowy. W kwietniu 1917 roku tutejszy wieloletni kantor Ernest Emil Fibich ocalił żychlińskie dzwony przed konfiskatą przez okupacyjne wojska niemieckie. W 1982 r. okazało się, że 70% drewnianej konstrukcji uległo zniszczeniu. Zdecydowano się na ich całkowitą wymianę, z zachowaniem wymiarów, formy i konstrukcji starego budynku.

Lapidarium – powstało po roku 1984 na terenie dawnego cmentarza, gromadzi cenniejsze nagrobki i relikty z likwidowanych cmentarzy ewangelicko – reformowanych. W lapidarium żychlińskim znalazły się zespoły nagrobków czeskobraterskich, pochodzących z XIX wieku i przeniesionych z likwidowanego przez kopalnię węgla brunatnego cmentarza w Kucowie (małe stelle, nie spotykane nigdzie na terenie Polski, typowe dla braci czeskich). Znalazły się też nagrobki z nieczynnego od 1945 roku cmentarza przy byłym kościele ewangelicko – reformowanym w Sielcu kolo Staszowa z okresu od XVII po XIX wiek, a także z Łagiewnik i Skoków (woj. Wielkopolskie), Taboru koło Sycowa (dawne woj. kaliskie). W obrębie lapidarium znajduje się również mauzoleum rodziny Bronikowskich, wzniesione przez Rafała Ksawerego Bronikowskiego w 1840 roku po śmierci jego ojca Adama Feliksa (1758 – 1840) na terenie ogrodu dworskiego zwanego do dziś „bindorzem”. Chowano w nim wszystkich członków rodziny, kolejnych właścicieli Żychlina z wyjątkiem ostatniego (jako katolik spoczywa na cmentarzu w Starym Mieście). Grobowiec utrzymany jest w stylu klasycystycznym, przypomina forma kościół żychliński, pełnił swe funkcje do roku 1942 – w marcu tegoż roku trumny dziedziców Żychlina zostały usunięte przez hitlerowców i publicznie spalone, a sam budynek przeznaczony na magazyn. Obecnie znajduje się tu mała ekspozycja obrazująca dzieje zboru i jego zabudowań. Z obiektem tym związana jest legenda o „Białej Pani”, która w niektóre noce wychodzi z mauzoleum w długiej, białej sukni. Kroczy dawną aleją ogrodową, potem drogą, aby zniknąć w drzwiach kościoła.

Żychlin – cmentarz – cmentarz parafii ewangelicko – reformowanej obecnie użytkowany, założony został w 1811 roku. 11 maja tegoż roku na cmentarzu tym został pochowany Marcin Hempel, lat 41, dozorca nad Wartą, zamieszkały w Koninie. Na cmentarzu pochowanych zostało około 2000 zmarłych (parafian żychlińskich grzebano także na cmentarzach w Święci, Żdżarach i Kiszewskich Holendrach). Cmentarz ogrodzono ceglanym murem w połowie XIX wieku – 12 lipca 1851r. sporządzono kosztorys prac, w grudniu zatwierdzono projekt ogrodzenia i ogłoszono przetarg na wykonanie robót. Zachowały się cztery grobowce – mauzolea rodzin szlacheckich związanych ze zborem: Żychlińskich, Potworowskich, Chlebowskich i Opitzów, a także kilkanaście zabytkowych nagrobków. Na uwagę zasługują: 1.Grobowiec Żychlińskich – powstał prawdopodobnie między rokiem 1811 a 1829, spoczywają w nim Ludwik Marcjan Żychliński, właściciel dóbr Buszków i Szyszyn koło Skulska, daleki potomek Piotra, jego żona Joanna oraz bracia: Konstanty Ludwik i Teodor Ferdynand. 2. Płyta Zofii Antoniny Potworowskiej – córki Ksawerego, naddzierżawcy klucza czarkowskiego, zamieszkałego w Czarkowie (obecnie Czartowie gm. Skulsk) i Kornelii Idy z Żychlińskich. 3. Płyta Ludwika Kurnatowskiego – (ur. 29 kwietnia 1784, zm. 9 kwietnia 1824), byłego porucznika Wojsk Polskich i dziedzica Bytynia. Jego córka Aniela Gałczyńska została potem teściową znanego malarza Juliusza Kossaka. 4. Nagrobek Fryderyki Helbich (ur. 10 lipca 1797, zm. 21 lipca 1825) – pierwsza żona Adama Bogumiła Helbicha, naonczas fizyka (lekarza) obwodu konińskiego, przyjaciela Fryderyka Chopina. 5. Kwatera rodziny Scholtz – nagrobek Jana Scholtza – pastora w Żychlinie, jego żony Julii z Ziemerów i córki Zofii Paczkowskiej. 6. Kwatera rodziny Fibich to siedem prostokątnych cementowych tumb. Ustawione rzędem wzdłuż muru, na którym widnieją tablice inskrypcyjne. Rodzina ta notowana jest w zborze od początków XIX wieku. Kwatera obejmuje groby rodziny Ernesta Fibicha, wieloletniego kantora żychlińskiego. 7. Nagrobek Stefana Kassiusza, przedstawiciela rodziny Cassiuszów, osiadłej w Lesznie w drugiej połowie XVII wieku, piastującej urzędy seniora Jednoty i rektora gimnazjum. Jest to nagrobek symboliczny, według miejscowej tradycji Stefan zginął w pojedynku we Włoszech i tam spoczywa.

 

Żychlin – obiekty usługowe:

remiza – Ochotnicza Straż Pożarna w Żychlinie powstała w 1945 roku. Pierwszymi jej założycielami byli: prezes – Nawrotek Leonard, naczelnik Adam Piotrowski, zastępca Władysłwa Jacek, sekretarz straży Piotr Michalak, skarbnik – Edward Malolepszy, gospodarz – Józef Piasecki, członkowie zarządu Jan Kaszuba i Ignacy Przybylak.  Na pierwszym zebraniu podjęto uchwałę o kupnie działki pod budowę strażnicy i wystosowano pismo do nadleśnictwa w Gosławicach. To w/w ustosunkowało się do pisma pozytywnie i podarowało działkę o powierzchni 77 arów. Zarząd wraz z druhami i mieszkańcami Żychlina przystąpił do gromadzenia funduszy: organizowano zabawy, majówki, składki pieniężne. W roku 1947 zostały wykopane i zalane fundamenty pod strażnicę. W 1947 został powołany nowy zarząd: prezes –Adam Piotrowski, naczelnik Władysław Jacek, sekretarz straży Piotr Michalak, skarbnik – Edward Malolepszy, gospodarz – Józef Piasecki. Jednostka liczyła 36 druhów. W dalszym ciągu gromadzono fundusze na budowe strażnicy. Głównym organizatorem był prezes Adam Piotrowski oraz Józef Piasecki. Strażacy oraz część mieszkańców Żychlina wykonywali w czynie społecznym pustaki betonowe potrzebne do budowy. Gospodarze posiadający prywatne lasy podarowali drewno, przewożone następnie wozami konnymi na tartak. Po 5 latach budowy został oddany budynek do częściowego użytku. W/W zarząd działał 1958 roku. Kolejne wybory odbyły się w 1958 roku, a gdy okazało się, że wybrany zarząd jest mało aktywny, w 1966 na nadzwyczajnym zebraniu dokonano nowych wyborów. Jego skład był następujący: prezes –Kazimierz Mizgalski, naczelnik Kazimierz Tomaszewski, , sekretarz- Tadeusz Jankowski, skarbnik –Tadeusz Brzychcy, gospodarz – Józef Piasecki.  Wybrany zarząd gromadził fudusze na modernizacje i bieżące remonty domu strażaka; kupiona papę, lepik, smołę na naprawę przeciekającego dachu. Wykończono podlogi, pomalowano ściany, okna. Kupiono 8 mundurów wyjściowych, 10 czapek oraz naprawiono pompę. Później wymieniono stolarkę okienną, wykonano zewnętrzne tynki, wybudowano 2 piece kaflowe (jeden z funduszy KGW) Miejscowe szkoły wyposażyły salę w stoliki  i krzesła. Na jednym z posiedzeń podjęto uchwałę zgromadzenia funduszu na zaku sztandaru przy częściowej pomocy mieszkańców Żychlina.W dniu 9 lipca 1972 roku OSP w Żychlinie otrzymała sztandar. Z tej to okazji jednostka otrzymała wpłaty od OSP w Starym Mieście, OSP w Janowicach, Ruminie, Krągoli, Liśca Wielkiego oraz z Prezydium Gromadzkiej Rady Narodowej w Starym Mieście 10 sztuk toporów, 10 sztuk hełmów i „1 sztukę trapiny przeciwnejstawnej dla zabezpieczenie przeciwpożarowego w gromadzie”. W tym dniu OSP świętowała również swoje 25-lecie. 5 grudnia 1982 wybrano nowy zarząd: prezesem został Lucjan Lorenc, naczelnikiem Stanisław Bisiorek, sekretarzem – Franciszek Kościelski, skarbnikiem Józef Zamiatowski. W roku 1983 drużyna liczyła sobie 27 osób. W latach 1983-85 nastąpiła modernizacja i rozbudowa Domu Strażaka – dobudowano nowy garaż oraz piętro,przeznaczone na świetlicę, podwyższono mury na głównej sali; w pracach tych szczególnie wyróżnił się Lucjan Lorenc. Otwarcie domu strażaka po remocie nastąpiło 30 czerwca 1985. 26 stycznia 1991 wybrano nowy zarząd: prezesem został Antoni Szmyt, naczelnikiem Stanisław Bisiorek, Zastępca Ryszard Pomocka, sekretarzem Franciszek Kościelski, skarbnik – Piotr Kościelski, gospodarz – Grzegorz Matuszak. W rok później wybrano nowy zarząd: : prezesem został Franciszek Kościelski, naczelnikiem Stanisław Bisiorek, Zastępca Ryszard Pomocka, sekretarzem Franciszek Kościelski, skarbnik – Piotr Kościelski.

Żychlin – sklep (dawna szkoła parafialna) – skromny budynek obecnego sklepu ma bardzo ciekawą historię. Pod koniec XVIII wieku istniała we wsi szkoła parafialna (pierwsza wzmianka z 1790 roku, choć już w 1761 r. ks. J. S. Majewski napisał list polecający dla studentki Margarety z Żychlina w sprawie stypendium). W 1790 r. szkołę prowadził chyba pastor Borneman. W 1822 r. budynek szkolny został rozbudowany o jedną izbę z przeznaczeniem jej na pokój gościnny. 21 stycznia 1864 r. Rafał Ksawery Bronikowski ufundował nową szkołę parafialną. Na ten cel przekazał budynek mieszczący klasy i mieszkanie nauczyciela. Spełniał on swoje funkcje i zamieszkiwany był początkowo przez rodzinę kantora Emila Traugotta, a od roku 1895 przez Fibichów. W latach 1948 – 1979 mieściło się w budynku Państwowe Przedszkole.

Żychlin – punkt widokowy

punkt widokowy znajduje się przy pomnikowym dębie rosnącym na brzegu wielkiego rowu. Podobno co noc o północy z nieistniejącego już stawu na skrzyżowaniu wychodzi wielki czarny pies z błyszczącymi ślepiami, wędruje wzdłuż parku i znika pod owym dębem. Zamiast psa obserwujemy:

średniowieczna lokalizacja wsi – stanowiska datowane na wczesne średniowiecze znajdują się na południe od dzisiejszej wsi wzdłuż cieku wodnego zwanego „wielkim rowem”. Żychlin w początkach swego istnienia składał się z pięciu zagród położonych na południowy zachód od dzisiejszej wsi (na Parcelach). Nie wykryto śladów dworu średniowiecznego, można się domyślać, że zlokalizowany był na terenie dzisiejszych zabudowań dworskich lub parku. Nazwa wsi ma charakter dzierżawczy, pochodzi od nazwy osobowej Żychla, złożonej z podstawy Żych (zdrobnienie od Żyrosława) do której dodano przyrostek –la. Można domniemywać, że ów Żychla był zasadźcą organizującym lokalizacje wsi i jej pierwotnym sołtysem. W źródłach pisanych Żychlin pojawia się w końcu XIV wieku jako gniazdo rodziny rycerskiej herbu Szeliga i pozostaje w ich rękach do roku 1745. Szeligowie przybyli tutaj – zdaniem genealoga T. Żychlińskiego – z Sandomierskiego. Ich herb przedstawia półksiężyc skierowany rogami ku górze i krzyż pośrodku na czerwonym polu. W ciągu XV wieku przyjęli nazwisko Żychliński od swej siedziby rodowej. Pierwszym udokumentowanym źródłowo właścicielem wsi była pani Dzierżka (Dzierżysława) z Żychlina. Wystąpiła ona w 1398 roku w sądzie konińskim sądząc się z Berwoltem z Dobrej o pieniądze, które od niego wzięła.

Wielki rów, stawy – stawy istniały tutaj od co najmniej XVII wieku. Inwentarz z 1725 odnotowuje: „stawy wszystkie puste i niestawione pozarastałe, oprócz Śląskiego stawu, w którym ma być cokolwiek narybku”. Śląski staw znajduje się na południowy zachód od Nadrachowa, tuż pod lasem. Stawy te odnowione były za Bronikowskich, znajdowały się one w Lipinach (Stawczyska) i na południowy wschód od parku. W końcu XIX wieku było ich prawdopodobnie kilka i przetrwały do roku 1939

 Żychlin – park – park położony wokół pałacu zajmuje powierzchnię 2,5 ha. Wśród rosnących w nim drzew wyróżniają się: dwie lipy drobnolistne, z których potężniejsza posiada obwód pnia 500 cm, trzy jesiony wyniosłe (obwody do 400 cm), platan klonolistny o obwodzie 300 cm. Na uwagę zasługują też dęby szypułkowe rosnące na lodowni, oraz kasztanowce. W południowo – zachodnim krańcu parku znajduje się niewielki kopczyk otoczony wodą od południa i zachodu. Kilka lat temu można było dostać się do murowanej piwnicy usytuowanej w kopcu. Przed wojną wykorzystywana była jako lodownia. Na powierzchni kopca znaleziono materiał ceramiczny datowany na co najmniej wiek XVI. Pozwala to przypuszczać, że są to relikty „kamieniczki” (kamiennego dworu z XVI wieku)

 

Opracowanie: Danuta Sznycer

WYBRANA LITERATURA:

  1. Gorczyca k., Żychlin pod Koninem, Wydawnictwo Naukowe SEMPER, Warszawa 1996.
  2. Maluśkiewicz P. – Województwo konińskie, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa – Poznań, 1983.
  3. Pęcherski Z., Konin, Koło, Turek, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 1966.
  4. Porównanie wyznań, – praca zbiorowa, Konsystorz Kościoła Ewangelicko – Reformowanego w Polsce, Warszawa 1988.
  5. Rusin S., Mniejszości wyznaniowe na ziemi konińskiej, Copyright by Stefan Rusin, Poznań 1994.
  6. Zendlewicz J., Szkice z przeszłości gminy Stare Miasto, Copyright by S.G. Stare Miasto 1993.